مشکلات فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی / ناکامی در تبدیل محتوا به محصول قرآنی اثرگذار
- مشکلات فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی / ناکامی در تبدیل محتوا به محصول قرآنی اثرگذار
به گزارش خبرنگار ایکنا، گفتوگوی ویژه اخبار قرآنی امروز جمعه 16 خردادماه، با موضوع اهمیت تولید محتوای قرآنی در فضای مجازی با حضور سیدجعفر صادقی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه فناوری سازمان دارالقرآن و جواد نصیری، مدیر مرکز تولیدات چندرسانه‌ای قرآنی(مبین) جهاددانشگاهی، برگزار شد.
در ابتدای این برنامه صادقی، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اهمیت فضای مجازی و چگونگی تبدیل ایام کرونایی به فرصت برای تبلیغ و ترویج محتوای دینی و قرآنی در این فضا، گفت: بعد از تحولی که در عرصه وب به وجود آمد و در واقع از حدود سه دهه پیش اینترنت در جهان تحول ایجاد کرد، موضوع فضای مجازی و انتقال زندگی به این فضا از اهمیت به سزایی برخوردار شد؛ لذا در چند سال اخیر با توسعه این عرصه و افزایش تبادلات مردم، اهمیت این فضا بیش از پیش نمایان شد. این فضا از لحاظ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی، سبک زندگی مردم را تغییر و مورد تأثیر قرار داده است و شاید به خاطر همین است که مقام معظم رهبری بارها بر اهمیت این فضا تأکید کردهاند و فرمودند، اهمیت فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی است و همواره بر مدیریت این فضا تأکید داشتهاند.
جواد نصیری، مدیر مرکز تولیدات چندرسانه‌ای قرآنی(مبین) جهاددانشگاهی، نیز در ابتدای سخنان خود و در پاسخ به سؤالی مبنی بر ارزیابی جایگاه فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی، گفت: یک غلط مصطلح میان کاربران فضای مجازی و فعالان قرآنی در این عرصه وجود دارد که احساس میکنند در این عرصه همه باید تولید محتوای قرآنی داشته باشند، در حالی که تولید محتوا وظیفه اساتید، کارشناسان، محققان، پژوهشگران و فعالان قرآنی این عرصه است. آنها محتوا را از متن قرآن و روایات استخراج و در اختیار دیگران قرار میدهند؛ اما کاری که فعالان رسانه‌ای در این حوزه باید انجام دهند، به نوعی تولید محصول قرآنی مبتنی بر محتوایی است که در گذشته در این عرصه جمعآوری و تولید شده است. در واقع کار ما تولید محصول قرآنی است و نیازمند تبیین بیشتر در این عرصه هستیم. قطعاً اقداماتی در این حوزه انجام شده، اما کافی نبوده است. اما سؤال اینجاست که چرا ناگهان در ایام کرونا، همه درصدد آن هستند که در عرصه قرآنی هم باید کار و فعالیتی را انجام داد؟وی با اشاره به اینکه غفلت بزرگی در عرصه فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی انجام شده است، تصریح کرد: این در حالی است که از سالیان گذشته این فضا ایجاد شده و برای مثال جهاددانشگاهی از سال 82 خبرگزاری بین المللی قرآن را در این عرصه راهاندازی کرد، اما سؤال اینجاست که چقدر از این فرصت استفاده شد و تا چه حد از آن حمایت و کمک کردند؛ یا اینکه فعالان قرآنی تا چه حد به این عرصه ورود کردند. هنوز در ابتدای راه گیر کرده‌ایم و به دنبال چیزهای پیش و پا افتادهای هستیم که شاید در جای خود خوب باشد اما با توجه به جمعیت گسترده و جغرافیای خاص کشور و حتی فضای بین المللی موجود باید به فضای مجازی اهمیت بیشتری دهیم.
مدیر مرکز تولیدات چند رسانه‌ای قرآنی جهاددانشگاهی افزود: متأسفانه در این زمینه مسئولان، کارشناسان و اساتید کشور توجه کافی نکردهاند و به همین دلیل شاهد هستیم وقتی مسئلهای مانند کرونا در کشور رخ میدهد، در این عرصه، گرفتار سردرگمی میشویم، تازه متوجه می شویم دست ما در عرصه قرآنی فضای مجازی خالی است و یک محصول رسانه‌ای جذاب و قابل توجه برای خانواده‌ها نداریم. چیزی هم که موجود است برای یک بخش از فعالان خاص این عرصه است که سال‌هاست در این عرصه فعالیت کردهاند که از گذشته هم بودهاند و در آینده هم خواهند بود و منتظر هیچکس برای تولید محصول قرآنی هم نبودهاند. اما برای عموم خانواده‌ها و کسانی که در این حوزهها علاقه‌مند هستند، مورد خاصی نداریم و دستمان در این عرصه خالی بوده است.
در ادامه این گفت‌وگو، صادقی در خصوص ارزیابی زیرساخت فضای مجازی در کشور برای انجام فعالیت‌های قرآنی، گفت: به صورت کلی متأسفانه باید گفت که زیر ساخت‌های سخت افزاری و نرم‌افزاری در تمامی عرصه‌ها ضعیف است. در بحث فناوری‌های نرم‌افزاری قرآنی هم آنچنان که باید به این عرصه توجه نشده است و مجبوریم از بستر‌هایی که خارج از کشور، برایمان تولید شده استفاده کنیم؛ در واقع در زمین افرادی که این فضا را برایمان ترسیم کردهاند در حال استفاده هستیم. پلت‌فرم‌هایی مانند اینستاگرام، واتسآپ، تلگرام و امثال اینها هیچکدام بومی نیستند و بومی نبودن اینها باعث می‌شود، در بحث مدیریت این فضا دچار مشکل شویم.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه فناوری سازمان دارالقرآن در پاسخ به سؤال مجری برنامه مبنی بر اینکه کشور ما پلت‌فرم‌هایی مانند سروش، ایتا و امثال آن را راهاندازی کرد که در حال استفاده عموم است، اما آیا این شبکه‌های بومی موفق بودهاند؟ گفت: متأسفانه اقبالی از سوی مردم برای این شبکه‌های اجتماعی بومی انجام نشد. البته بخشی از این اتفاق به دلیل ضعف زیرساختهای نرمافزای و سختافزاری بود و اینکه بحث فرهنگ‌سازی نیز در این عرصه رخ نداد و در بحث محصولات و محتواها ضعیف هستیم.
وی با بیان اینکه کشور در عرصه فعالیت‌های فرهنگی و به صورت خاص فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی با سه مشکل مواجه است، گفت: مشکل اول مدیریت است؛ مدیریت اگر به درستی صورت گیرد بخش گسترده‌ای از مشکلات این حوزه رفع خواهد شد. مشکل بعدی سوء تعبیر‌ها از این فضاست. زمانی که میگویند فضای مجازی آسیب دارد ما به جای اینکه به سمت اصلاح برویم، صورت مسئله را پاک می‌کنیم. گاهی افراد متدینی که علاقه مند هستند در فضای سالمی کار کنند، قالباً در فضاهایی مانند شبکه‌های اجتماعی حضور ندارند و خود این رفتار باعث می‌شود که فرصت بیشتری به دیگران برای انتشار محتواهای غیر قرآنی داده شود. نکته سوم این است که وقتی صحبت از فضای مجازی می‌کنیم باید همه جوانب و ملزومات آن را در نظر گیریم.
غفلت دستگاه‌های قرآنی
صادقی ادامه داد: در سازمان دارالقرآن کریم، با توجه به اهمیت این عرصه و فعالیت‌ها، رویکردها و حمایت‌های سازمان تبلیغات اسلامی و جامعه قرآنی کشور در ایام شیوع کرونا اقداماتی را انجام داد و به دنبال تقویت زیرساخت‌ها رفت و بحث آموزش مجازی را در این عرصه مد نظر قرار داد. البته به صورت کلی ضعف اینگونه فعالیت‌ها فقط از سوی سازمان دارالقرآن نیست بلکه همه دستگاه‌های قرآنی در این عرصه غافل بودند؛ ولی شرایط کرونا همه ما را متنبه کرد که باید از این فضا خیلی زودتر استفاده می‌کردیم. البته در دوران مدیران قبلی این سازمان هم شاهد تدوین سند قرآن و فضای مجازی بودیم.
به گزارش ایکنا؛ جواد نصیری، در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به این سؤال که آیا برای فعالان قرآنی در فضای مجازی، محیط و فضای خاصی برای ارائه محصولاتشان وجود دارد یا خیر؟ گفت: لزوماً نباید برای انجام هر کاری دوباره از نو چرخ را اختراع کنیم. در حالی که این زمینه در قالب پلت‌فرم‌هایی برای استفاده عموم مردم جهان وجود دارد. امروز در موقعیتی نیستیم که لزوماً به دنبال پلتفرم بومی برویم، بلکه این ظرفیت را در قالب زمینه آمادهای داریم که باید از آن استفاده کنیم. استفاده و تولید اپلیکیشن‌های داخلی در حال حاضر زمانبر است و ما وقت را از دست خواهیم داد. البته اگر پلتفرمهای داخلی توسعه پیدا کنند، زیرساخت مناسب داشته باشند و نیازمندیهای مردم را به خوبی تأمین کنند، قطعاً مفید خواهند بود، مانند کشور چین که امروز تمامی این خدمات را در کشور بومی کرده است.
مدیر مرکز تولیدات چندرسانه‌ای قرآنی جهاددانشگاهی، با اشاره به اقدامات ضروری در حوزه فعالیت‌های قرآنی و دینی در فضای مجازی، گفت: باید انتظار‌ها و درخواست‌های مردم را ببینیم. وقتی وزیر ارتباطات اقدامی را مبتنی بر خدمات رایگان تلویزیون اینترنتی به اپراتورهای اینترنت خانگی ارائه میدهد، قطعاً مبتنی بر نیاز مردم بوده است. حال این سؤال مطرح است که با وجود این ارتباطات، زیرساخت‌ها و امکانات، فعالان قرآنی و دینی تا چه حد به دنبال این موضوع رفتهاند؟ و در قالب طرحی قرآنی در این قالب به دنبال حمایت از وزارت ارتباطات بودهاند؟
وی با تأکید بر اینکه محصولی که برای فضای مجازی تولید می‌شود، ویژگی کاملاً متفاوتی با عرضه در رسانه ملی دارد، گفت: ویژگی‌های تولید محصول مجازی با سایر محصولات کاملاً متفاوت است و کسی که در این عرصه قصد فعالیت دارد، باید آگاه و مسلط به این ویژگی‌ها باشد. امروز محتوای قرآنی بسیاری داریم؛ اما نتوانستهایم این محتواها را تبدیل به یک محصول قرآنی اثرگذار کنیم که مخاطبپسند هم باشد و این کار بسیار دشواری است. اغلب فکر می‌کنیم که با فیلم‌برداری از کارگاه‌ها و کلاس‌های قرآنی می‌توان محتوای مناسب در فضای مجازی تولید کرد که این موضوع قطعاً موفق و اثرگذار نخواهد بود.
نصیری با اشاره به اینکه امروز در استدیو مبین و سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور، در قالب باشگاه دانشجویان به‌صورت رایگان، آموزش‌های لازم را برای فعالیت در این عرصه ارئه می‌دهیم، گفت: برای همه علاقه‌مندان و فعالان این عرصه دور‌ه‌های آموزشی را در باشگاه دانشجویان ایجاد کرده‌ایم.
صادقی، در بخش پایانی این گفت‌وگو و در پاسخ به این سؤال که چگونه با وجود فعالیت‌های دانشگاهی در این عرصه میتوانیم بگوییم زیرساختهایمان ضعف دارد، گفت: فعالیت‌هایی که در گذشته در قالب دانشگاه‌ها انجام می‌شد با فعالیت‌های رسانه‌ای قرآنی در فضای مجازی متفاوت است. وقتی آموزش مجازی مطرح می‌شود تمامی پلتفرمهای لازم موجود است، گرچه در این حوزه نیز ضعف داریم و سامانه‌های آموزش جامع که در دسترس عموم باشد، نداریم، اما در هر صورت در این عرصه ضعف داریم و دستگاه‌های متولی باید مدیریت بهتری داشته باشند و به عنوان دستگاه‌های تسهیل‌گر و حمایت‌گر این خدمات را تقویت کنند تا این موضوعات از لحاظ زیرساختی و محتوایی غنی شوند.
وی با اشاره به اینکه در حوزه آموزش مجازی با فقر محصول مواجه هستیم، اظهار کرد: این نوید را به همه مخاطبان می‌دهیم که به زودی یک سامانه آموزش مجازی قرآن برای پرداختن به موضوعات تخصصی قرآنی و موضوعات معارفی و تربیتی راهاندازی خواهیم کرد. در این سامانه همه مخاطبان تعریف خواهند شد و همه گروهها از آن بهرهمند خواهند شد.
پویش ملی مجازی «ستاره باران»
معاون برنامه‌ریزی و توسعه فناوری سازمان دارالقرآن در ادامه به طرح پویش ملی مجازی «ستاره باران» که از سوی این سازمان برگزار شد، اشاره و اظهار کرد: شرایط کنونی جامعه متأثر از شیوع ویروس منحوس کرونا، تجمعات دینی و مذهبی به‌ویژه در مساجد و حسینیه‌ها را تحت‌الشعاع قرار داد و بر این اساس سازمان‌ها و نهادهای متولی فرهنگ جامعه ناگزیر باید فعالیت‌های آموزشی، تبلیغی، ترویجی و... را با لحاظ سبک زندگی متأثر از این شرایط برنامه‌ریزی و در فضای مجازی ببرند. لذا از طریق این پویش به دنبال این بودیم که افراد جامعه مخصوصاً کسانی که کمتر با قرآن انس دارند را بیشتر درگیر این مباحث کنیم. امروز با گروههای بسیاری از مردم مواجه هستیم که به دلایل مختلف نمیتوانند با قرآن انس داشته باشند و لذا بعد از این پویش به دنبال این هستیم که این فضا را در قالب یک فعالیت معرفتی و تربیتی دنبال کنیم.
نصیری نیز در پایان گفت: مسئولان مربوطه در حوزه‌های قرآنی بهتر است کمی خودشان را به روزتر کنند، این امر کمک می‌کند که کارشناسان در این عرصه فعالیت‌های بهتری داشته باشند و باید تفکر خودشان را نسبت به این موضوع بهروز کنند. این تصمیم قطعاً به اقدامات بهتر کارشناسان این عرصه و تولید محصولات بهتر قرآنی کمک می‌کند.
انتهای پیام